Wetgeving

• Wet op de Beroepen in de individuele gezondheidszorg (Wet BIG)
• Wet op de geneeskundige behandelingsovereenkomst (WGBO)
• Wet kwaliteit, klachten en geschillen zorg (Wkkgz)
• Wet verplichte meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling
• Wet Algemene verordening gegevensbescherming (AVG)
• Wet aanvullende bepalingen verwerking persoonsgegevens in de zorg (Wabvpz)
• Zorgverzekeringswet
• Jeugdwet

Regelgeving

• Beroepscode voor psychotherapeuten
• Wegwijzer Wet- en regelgeving voor psychologen in de gezondheidszorg 
• GGZ- richtlijnen, zorgstandaarden en generieke modules
• Overleg met en rapportage aan huisarts
• Handreiking Inzage in medische dossiers door nabestaanden 

 

Wet op de Beroepen in de individuele gezondheidszorg (Wet BIG)

De belangrijkste wet voor de beroepsuitoefening in de gezondheidszorg is de Wet op de Beroepen in de individuele gezondheidszorg (Wet BIG), een kaderwet, die de grote lijnen aangeeft.

Doel van de wet: de kwaliteit van de beroepsuitoefening in de individuele gezondheidszorg te bevorderen en te bewaken en de patiënt te beschermen tegen ondeskundig en onzorgvuldig handelen door beroepsbeoefenaren.
Daarom staan er in de wet bepalingen over zaken als:
- titelbescherming
- registratie
- herregistratie
- voorbehouden handelingen
- tuchtrecht.

Artikel 3
Het beroep psychotherapeut is, net als de gezondheidszorgpsycholoog, arts en tandarts een artikel 3 beroep. Deze beroepen hebben een wettelijk beschermde beroepstitel; moeten zich (her)registreren in het BIG-register en vallen onder het tuchtrecht.

Opleiding
Voor het beroep psychotherapeut zijn de opleidingseisen neergelegd in het Besluit psychotherapeut (maart 1998).
Dit besluit is door de (door de minister aangewezen) erkende opleidingsinstellingen vertaald in het curriculum van de opleiding.

Alleen degenen die zijn ingeschreven in het BIG-register Psychotherapeut mogen de beroepstitel psychotherapeut voeren.
Registratie vindt alleen plaats met het diploma van een opleiding die aan bepaalde eisen voldoet. Bovendien geldt per beroep, een omschrijving van het specifieke deskundigheidsgebied.

Bij het BIG-register kunt u nagaan of een beroepsbeoefenaar geregistreerd is en of hem door een tuchtcollege beperkende maatregelen zijn opgelegd.

---

Wet geneeskundige behandelingsovereenkomst (WGBO)

De Wet op de geneeskundige behandelingsovereenkomst (WGBO) regelt de relatie tussen patiënt (of zijn wettelijke vertegenwoordiger) en de hulp- of zorgverlener. In het algemeen komt een behandelingsovereenkomst tussen hulpverlener en patiënt tot stand bij de eerste intake.

De patiënt is opdrachtgever tot zorg, hetgeen gedefinieerd wordt als: onderzoek, het geven van raad en handelingen op het gebied van de geneeskunst, die het doel hebben iemand van een ziekte te genezen, ziekte te voorkomen of de gezondheidstoestand te beoordelen, of het verlenen van verloskundige bijstand.

De WGBO is dwingend recht, dat wil zeggen dat hulpverleners (of hulpverlenende instanties) en patiënten onderling geen afspraken kunnen maken die in strijd zijn met de WGBO.

Deze wet heeft niet alleen betrekking op volwassenen. Er zijn ook de rechten in vastgelegd van minderjarigen en meerderjarige wilsonbekwamen als patiënt.

Rechten van de patiënt
-recht op duidelijke informatie over eventuele onderzoeken, behandelingen en uw gezondheidstoestand;
-recht om geen informatie te willen;
-toestemmingsvereiste voor een medische behandeling;
-recht om uw medisch dossier in te zien en recht op een kopie daarvan; 
-recht om fouten in uw medisch dossier te herstellen;
-recht om een eigen verklaring aan uw medisch dossier toe te laten voegen;
-recht om gegevens uit uw medisch dossier te laten vernietigen;
-recht op privacy en geheimhouding van medische gegevens (beroepsgeheim);
-recht op een second opinion (tweede mening) van een andere hulpverlener dan uw behandelaar.

Plichten van de patiënt
-de patiënt informeert de hulpverlener zo goed mogelijk en verleent uw medewerking die nodig is voor een goede zorgverlening;
-de patiënt moet de hulpverlener of zorginstelling betalen.

Rechten en plichten van de hulpverlener
- De belangrijkste plicht van een hulpverlener is het verlenen van goede zorg;
- Een hulpverlener heeft daarbij het recht om zijn eigen beslissingen te nemen. Hij hoeft niet zonder meer te doen wat een patiënt of diens vertegenwoordiger hem vraagt. Als een hulpverlener van mening is dat een bepaalde behandeling onredelijk of medisch niet noodzakelijk is, mag hij weigeren deze uit te voeren;
-De hulpverlener laat zich bij nemen van zijn beslissingen leiden door zijn eigen deskundigheid en professionele standaarden die gelden voor de beroepsgroep.

---

Wet kwaliteit, klachten en geschillen zorg (Wkkgz)

De de overheid heeft wettelijk vastgelegd wat 'goede zorg' inhoudt. En wat er moet gebeuren als mensen een klacht hebben over de zorg. Dit staat in de Wet kwaliteit, klachten en geschillen zorg (Wkkgz). De Wkkgz geldt voor alle zorgaanbieders. Zowel voor zorginstellingen als vrijgevestigde hulp- of zorgverleners. De Wkkgz geldt niet voor aanbieders van jeugdhulp in het kader van de Jeugdwet.

In de Wkkgz wordt onder meer geregeld:

• Een betere en snelle aanpak van klachten
  Mensen kunnen gratis terecht bij de klachtenfunctionaris van de zorgaanbieder. Uit de praktijk blijkt dat een goed gesprek tussen de cliënt en de zorgverlener het beste werkt. De klachtenfunctionaris kan zo’n gesprek op gang brengen. Lost een gesprek het probleem niet op? Dan kan de cliënt een rechtszaak aanspannen. Maar de wet biedt ook een laagdrempelig alternatief: de onafhankelijke geschilleninstantie. Die doet een uitspraak waar beide partijen zich aan moeten houden. De geschilleninstantie kan ook een schadevergoeding toekennen.
• Zorgmedewerkers kunnen veilig incidenten melden
  Medewerkers moeten voorvallen kunnen melden. Zorgaanbieders moeten een interne werkwijze hebben die dit regelt, ze mogen zelf bepalen hoe ze dit organiseren. Doel is dat collega´s het voorval met elkaar bespreken en ervan leren.
• Cliënt krijgt sterkere positie
  De cliënt heeft het recht op goede informatie als er in de zorgverlening iets niet goed is gegaan. De zorgaanbieder moet een fout met de cliënt bespreken en in het cliëntendossier opnemen. De cliënt heeft recht op informatie over de kwaliteit van de zorg wanneer hij daarom vraagt.
• Uitbreiding meldplicht zorgaanbieders
  Voortaan moeten zorgaanbieders alle vormen van geweld in de zorgrelatie melden aan de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd in oprichting. Net als ontslag van een zorgverlener wegens ernstig disfunctioneren.

In Wat u als zorgaanbieder moet regelen leest u in een aantal veel gestelde vragen, met antwoorden van de overheid.

---

Wet verplichte meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling

Op 1 juli 2013 is de Wet verplichte meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling in werking is getreden. Organisaties en zelfstandige zorgaanbieders zijn verplicht een meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling te hebben en adequaat gebruik daarvan te bevorderen. De meldcode bestaat uit een stappenplan voor professionals bij signalen van huiselijk geweld of kindermishandeling. Doel van de wet is om professionals te ondersteunen in een tijdige en effectieve aanpak van geweld in huiselijke kring.

Het hanteren van een meldcode voor huiselijk geweld en kindermishandeling geldt voor organisaties en zelfstandige beroepskrachten in de (jeugd)gezondheidszorg, het onderwijs, de kinderopvang, de jeugdzorg en de maatschappelijke ondersteuning en eveneens voor politie en justitie.

Meldcode versus meldplicht
Een verplichte meldcode is iets anders dan een meldplicht. Bij een meldplicht moet de professional zijn vermoeden van geweld altijd melden bij andere instanties. Die verplichting bestaat niet bij een meldcode. De beslissing om vermoedens van huiselijk geweld wel of niet te melden, neemt de professional op basis van het stappenplan.

Afwegingskader
Met de wijziging van de meldcode per 1 januari 2019 is een afwegingskader onderdeel van de verplichte meldcode. Het afwegingskader dat de door de beroepsgroepen, waaronder de NVP, is opgesteld, is te beschouwen als een professionele norm voor al dan niet doen van een melding.

Het basismodel van de Meldcode bestaat uit 5 stappen:

• Stap 1: In kaart brengen van signalen;
• Stap 2: Overleggen met een collega en en eventueel raadplegen van Veilig thuis (het advies- en meldpunt huiselijk geweld en kindermishandeling);
• Stap 3: Gesprek met de betrokkene(n);
• Stap 4: Wegen van het huiselijk geweld of de kindermishandeling. En bij twijfel altijd Veilig thuis raadplegen. (afwegingskader verplicht vanaf 1 januari 2019);
• Stap 5: Beslissen aan de hand van het afwegingskader (afwegingskader verplicht vanaf 1 januari 2019):
  • Is melden noodzakelijk?
  • Is hulpverlening (ook) mogelijk?

Meer informatie

• Via de wettelijk verplichte Kindcheck (als onderdeel van de Meldcode) controleren professionals of er kinderen in een gezin zijn, of ze veilig zijn en/of hulp nodig is. Bijvoorbeeld als een ouder een psychische stoornis heeft of verslaafd is.

• Op de website van de KNMG vindt u informatie, waaronder factsheets en een stappenplan.

---

Wet Algemene verordening gegevensbescherming (AVG)

De Algemene verordening gegevensbescherming (AVG) bevat aangescherpte privacyregels die vanaf 25 mei 2018 geldt voor alle maatschappelijke sectoren, waaronder de zorg. Deze wet vervangt de Wet bescherming persoonsgegevens (Wbp). De NVP heeft een voorbeeld Privacyverklaring (alleen na inlog, voor leden) opgesteld om vrijgevestigde leden een handreiking te bieden bij het voldoen aan verplichtingen die de AVG stelt.

De AVG is op onderdelen vooral een aanscherping en aanvulling op de Wbp. Daarom hierbij eerst uitleg over wat er met de AVG in elk geval niet verandert.  

Wat niet verandert
Met de AVG blijft de (inhoud van de) reeds bestaande zorgspecifieke wet- en regelgeving ongewijzigd. Dit betekent onder meer dat de Wet kwaliteit klachten en geschillen zorg (Wkkgz), de Wet op de beroepen in de individuele gezondheidszorg (Wet BIG), de Wet toelating Zorginstellingen (WTZi), de Wet marktordening gezondheidszorg (de Wmg) en de Wet op de geneeskundige behandelingsovereenkomst (WGBO) onveranderd blijven.

Naast de AVG is er zorgspecifieke wet- en regelgeving voor de elektronische verwerking en uitwisseling van medische gegevens. Dit betreft de Wet aanvullende bepalingen verwerking persoonsgegevens in de zorg (voorheen: Wet gebruik burgerservicenummer in de zorg) en het Besluit elektronische gegevensverwerking door zorgaanbieders. De zorgspecifieke regelgeving kent op een aantal onderdelen een strenger regime voor gegevensbescherming dan de AVG. Daarbij gaat het bijvoorbeeld om regels over het beroepsgeheim en de mogelijkheden tot het verwerken van het BSN-nummer van patiënten.

Verplichtingen die hetzelfde blijven of minimaal zijn aangescherpt:

• Professionals zien er op toe dat de leverancier van de systemen en andere middelen waarmee persoonsgegevens worden verwerkt, standaard privacyvriendelijk zijn ingericht (privacy by default), en dat bij de selectie van nieuwe patiëntinformatiesystemen, administratiesystemen of andere middelen waarmee gegevens worden verwerkt rekening is gehouden met de privacyregels (privacy by design). Deze principes waren al van belang en worden expliciet verplicht onder de AVG.
• Patiënten dienen te worden geïnformeerd over de persoonsgegevens die over hen worden verwerkt. De AVG spreekt in dit kader van een ‘privacyverklaring van uw praktijk’ dat dient te worden overlegt of opgenomen op de website. Patiënten hebben het recht op inzage in hun persoonsgegevens, deze te laten aanvullen, corrigeren, verwijderen of af te schermen. De informatie die wordt verkregen valt onder het medisch beroepsgeheim.
• Daarnaast hebben patiënten het recht bezwaar te maken tegen de verwerking van bepaalde gegevens. U bent verplicht om binnen één maand aan te geven of, dan wel in hoeverre, u aan een dergelijk verzoek gaat voldoen.
• Zet uw gegevens niet zomaar in de ‘cloud’ en overleg goed met uw IT -leverancier over wie wanneer toegang hebben. Zie ook de praktijkgids Patiëntgegevens in de cloud van de Autoriteit Persoonsgegevens.
• Verlies, ongeautoriseerde toegang of diefstal van patiëntgegevens en andere inbreuken op de beveiliging van persoonsgegevens (datalekken) meldt u bij de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) binnen 72 uur na ontdekking en vaak ook bij patiënten.
• Ten slotte behoudt de AP de mogelijkheid om boetes op te leggen. Deze boete mag de AP onder de AVG direct opleggen en het maximum bedrag is verhoogd naar EUR 20.000.000,- of 4% van de wereldwijde jaaromzet.

Veranderingen
Er is met de inwerkingtreding van de AVG ook wat veranderd. In essentie zijn de nieuwe verplichtingen er vooral op gericht om:

• gegevens beter te beveiligen
• patiënten meer controle te geven over hun gegevens en
• professionals te stimuleren gericht beleid te maken op het gebruik en de verwerking van persoonsgegevens.

De belangrijkste veranderingen zijn:

• Het (verplicht) instellen van een Functionaris voor de Gegevensbescherming (FG), deze persoon controleert of de privacywetgeving wordt nagekomen, geeft advies, maakt inventarisaties van de gegevensverwerkingen en houdt deze bij. Daarnaast is de FG contactpersoon voor zowel de Autoriteit Persoonsgegevens als patiënten. De FG brengt verslag uit aan de praktijk of instelling. Het is van belang dat de FG onafhankelijk kan handelen en deskundig is op het gebied van de wetgeving en de praktijk inzake gegevensbescherming. Eén FG kan door meerdere praktijken gezamenlijk worden ingeschakeld. De NVP biedt dit samen met P3Nl aan voor haar leden.
• Het ondernemen van een Privacy Impact Assessment (PIA), met als doel vooraf de privacy risico’s van gegevensverwerking te brengen.
• Een ‘verwerkingsregister’ wordt verplicht gesteld. Iedere praktijk of instelling is verantwoordelijk voor de naleving van de AVG en behoort dit aan te kunnen tonen (‘verantwoordingsplicht’). Dat gebeurt door een register bij te houden van de verwerking van patiëntgegevens. De hoofdregel dat er altijd een aanleiding moet zijn voor de verwerking van persoonsgegevens verandert niet.
• Conform de WGBO zijn voor psychotherapeuten verplicht het dossier zodanig bij te houden (en te bewaren) dat de voortgang van de behandeling op adequate wijze kan worden gewaarborgd en de psychotherapeut, zo nodig, rekenschap over de behandeling kan afleggen. De verwerking van noodzakelijk voor de uitvoering van een wettelijke verplichting, zoals de dossierplicht (waarvoor een wettelijke bewaartermijn van 15 jaar geldt) en de uitvoering van de Zorgverzekeringswet.

Vanuit de Zorgverzekeringswet geldt een wettelijke plicht om de identiteit van een patiënt te controleren aan de hand van een geldig legitimatiebewijs en het BSN-nummer te noteren (zie ook https://www.sbv-z.nl/veelgestelde-vragen/zorgadministraties). Omdat er geen noodzaak is op grond van wetgeving om een bewijs daarvan (kopie identiteitsbewijs) te bewaren is het laatste op grond van de AVG niet toegestaan.Het recht om vergeten te worden geldt in principe niet voor medische dossiers. De Algemene verordening gegevensbescherming (AVG) biedt namelijk ruimte aan nationale wetgeving. Onder meer om uitzonderingen op het recht op vergetelheid te regelen.De via de NVP/P3NL ingeschakelde FG kan met betrekking tot bovenstaande adviseren.

---

Wet aanvullende bepalingen verwerking persoonsgegevens in de zorg (Wabvpz)

 Om welke gegevens gaat het?

• De Wabvpz geeft aan dat er geen gegevens van de verschillende behandelaren mogen worden uitgewisseld via een elektronisch uitwisselingssysteem zonder de uitdrukkelijke toestemming van de cliënt (art. 15a, lid 1).
• Als gedurende de behandeling nieuwe behandelaren bij de behandeling worden betrokken of het elektronische systeem substantieel wordt gewijzigd, moet de cliënt akkoord gaan met de wijziging.
• Op het moment dat met meerdere collega’s in het elektronische dossier wordt gewerkt, is de ‘logging’ onderdeel van het inzagerecht (art. 15e). Dit houdt in dat, indien hier door de cliënt expliciet naar wordt gevraagd, een elektronisch gegenereerd logging overzicht wordt gegeven van wie, waar, wanneer, gegevens in het dossier heeft ingevoerd, aangepast en/of ingezien
• Een cliënt kan een eerder gegeven toestemming altijd intrekken en moet  worden geïnformeerd over dit recht (art. 15c, lid 1).
• Er mogen geen gegevens worden uitgewisseld (of inzage, of afschrift) die betrekking hebben op de persoonlijke levenssfeer van een ander dan de cliënt zelf (art. 15a, lid 3). Die delen van het dossier moeten worden afgeschermd.
• Voor dossiers van minderjarigen (art. 15g van de Wabvpz) gelden dezelfde rechten, plichten en uitzonderingen als omschreven (op grond van de Wgbo en Jeugdwet) in de Beroepscode voor psychotherapeuten.
• Persoonlijke werkaantekeningen maken geen deel uit van het elektronische dossier.
• Een zorgverzekeraar heeft geen toegang tot elektronische uitwisselingssystemen (art. 15f, lid 1).

Wijze van verstrekking
De Wabvpz schrijft niet voor welk soort elektronisch systeem te hanteren of op welke manier inzage en afschrift verstrekt moeten worden. De wet zegt wel dat het veilig dient te zijn: het beschikbare elektronisch systeem moet voldoen aan de beveiligingsnormen NEN 7510, NEN 7512 en NEN 7516 (veilig  e-mailen), zoals vastgelegd in het Besluit elektronische gegevensuitwerking door zorgaanbieders (Begz).

Uit jurisprudentie inzake de Wabvpz blijkt dat elektronische inzage mag worden gegeven via de computer/laptop op de praktijk, waarbij de psychotherapeut direct uitleg kan geven.

Bij een afschrift kan worden gedacht aan het openstellen van een specifiek portaal in het EPD of via een Persoonlijke Gezondheidsomgeving (PGO) met beveiligde codes of - wat gemakkelijker is - het persoonlijk overhandigen van een USB-stick. Het dossier opsturen als bijlage bij een beveiligde e-mail behoort ook tot de mogelijkheden.

Op grond van de art. III.4.2.2.2 van de Beroepscode voor psychotherapeuten konden de kosten die samenhangen met inzage of afschrift (ongeacht in welke vorm) al eerder niet door psychotherapeuten in rekening worden gebracht.

Waarborgen van veiligheid
Het is de verantwoordelijkheid van de zorgaanbieder om te garanderen dat op een veilige manier wordt voldaan aan een verzoek tot elektronische inzage in en/of afschrift van het medisch dossier. Indien (het interne systeem van) beveiliging van cliëntendossiers niet goed wordt geregeld kan dit leiden tot een torenhoge boete.

In de Wabvpz (art. 15h) wordt gewezen op de verplichting van de zorgaanbieder om bij een vermoeden van onbevoegd bekijken van een cliëntendossier melding te doen bij de Autoriteit persoonsgegevens.

Meer informatie

• Hier vindt u de brochure van de overheid over elektronische gegevensuitwisseling in de zorg en hier voor het besluit van 10 juni 2020 over de ingangsdatum van de artikelen 15 d en 15 e.

---

Zorgverzekeringswet (Zvw)

In de Zorgverzekeringswet is er ruimte voor marktwerking en krijgen consumenten, zorgaanbieders en zorgverzekeraars meer ruimte om zelf keuzes te maken. De zorgverzekeraars zijn verantwoordelijk voor het uitvoeren van de Zvw. De Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) is toezichthouder en controleert of verzekeraars zich houden aan de normen, regels en voorwaarden die zijn vermeld in de Zvw.

Eén van de kernpunten is dat  iedereen die in Nederland woont of werkt, verplicht is om een basisverzekering af te sluiten. De zorgverzekeraars zijn verantwoordelijk voor het aanbieden van de basisverzekering en hebben een zorgplicht.
Dat houdt in dat alle verzekerden toegang moeten krijgen tot betaalbare en kwalitatief goede zorg. Zorgverzekeraars moeten voldoende zorg van goede kwaliteit inkopen.

Wanneer een zorgaanbieder, zoals een ggz-instelling, aangeeft dat er een wachtlijst is voor een bepaalde behandeling dan moet de verzekeraar bemiddelen en ervoor zorgen dat de verzekerde binnen een redelijke termijn en binnen een redelijke reisafstand geholpen kan worden bij een andere zorgaanbieder. Op dit vlak zijn binnen de Zvw duidelijke normen gesteld.Daarnaast moet deze zorg bereikbaar zijn, zeker als het gaat om spoedeisende hulp.

De basisverzekering dekt een groot aantal gezondheidsrisico’s, waaronder geestelijke gezondheidszorg:

• Generalistische basis GGZ (GB GGZ): diagnostiek en behandeling van mensen lichte tot matige niet-complexe psychische aandoeningen. Te denken valt aan gesprekken met een psycholoog of een internetbehandeling (e-health). Het kan ook gaan om mensen met stabiele chronische psychische problemen met een laag risico.
• Gespecialiseerde GGZ (SGGZ): diagnostiek en behandeling van (zeer) complexe psychische aandoeningen.
• Eerste 3 jaar verblijf in ggz-instelling.

Voor kinderen en jongeren tot 18 jaar met psychische problemen geldt een afwijkende wetgeving- en vergoeding: namelijk via de Jeugdwet.        
 

Aanleverstandaard zorgvraagtypering en wachttijden

• Vanaf 1 juli 2022 moet elke zorgaanbieder alle informatie-elementen vastleggen die met zorgvraagtypering te maken hebben. Deze informatie moet vanaf die datum halfjaarlijks aangeleverd worden aan de NZa. Voor de antwoorden op de HoNOS+-vragen geldt dat u deze tot en met 30 juni niet hoeft te registreren. Dit komt omdat het nog niet in alle ICT-systemen mogelijk is om deze gegevens te registreren. Vanaf 1 juli 2022 is het registreren en aanleveren van deze informatie wel verplicht.

Welke informatie-elementen u precies aanlevert leest u in artikel 4.2 lid 4 van de Regeling geestelijke gezondheidszorg en forensische zorg (NR/REG-2214c*). In dit document staat ook welke informatie-elementen u niet aanlevert als de patiënt een Privacyverklaring Zorgprestatiemodel heeft ondertekend.  

• Vanaf 1 oktober 2022 leveren ggz-zorgaanbieders ook maandelijks de wachttijdinformatie aan via het Zorgbeeldportaal van de NZa.

---

Jeugdwet

De Jeugdwet vervangt niet alleen de Wet op de jeugdzorg, die tot 2015 geldig was, maar ook de verschillende andere onderdelen van de jeugdzorg die onder de Zorgverzekeringswet (geestelijke gezondheidszorg voor jongeren) en de AWBZ (wat betreft zorg voor licht verstandelijk beperkte jeugd) vielen. Ook de jeugdbescherming en jeugdreclassering maken onderdeel uit van de wet.

De jeugdzorg is overgeheveld naar de gemeenten die zich in hun beleid moeten richten op:

• het inschakelen, herstellen en versterken van het probleemoplossend vermogen van kinderen en jongeren, hun ouders en sociale omgeving;
• het bevorderen van de opvoedcapaciteiten van de ouders en de sociale omgeving;
• preventie en vroegsignalering;
• het tijdig bieden van de juiste hulp op maat;
• effectieve en efficiënte samenwerking rond gezinnen.

In de Jeugdwet is de verantwoordelijkheid van de gemeenten uitgebreid met de provinciale (geïndiceerde) jeugdzorg, de gesloten jeugdzorg, geestelijke gezondheidzorg voor kinderen en jongeren (jeugd-ggz), zorg voor jeugd met een lichte verstandelijke beperking (jeugd-lvb), ggz in het kader van het jeugdstrafrecht (forensische zorg), jeugdbescherming en jeugdreclassering.

De verantwoordelijkheid van de gemeenten bestaat onder meer uit:

• het versterken van het opvoedkundig klimaat in gezinnen, wijken, scholen en kinderopvang;
• het voorzien in een kwalitatief en kwantitatief toereikend aanbod van jeugdhulp;
• het adviseren over en het bepalen en inzetten van de aangewezen vorm van jeugdhulp;
• het adviseren van professionals met zorgen over een kind;
• het adviseren van kinderen en jongeren met vragen en problemen;
• het doen van een verzoek tot onderzoek bij de Raad voor de Kinderbescherming als een kinderbeschermingsmaatregel nodig is;
• het compenseren van beperkingen in de zelfredzaamheid en de maatschappelijke participatie van kinderen en jongeren;
• het voorzien in een toereikend aanbod van gecertificeerde instellingen;
• het voorzien in maatregelen om kindermishandeling te voorkomen.

Gemeenten hebben een jeugdhulpplicht. In de Jeugdwet staat dat de gemeente verantwoordelijk is voor jeugdhulp en de uitvoering van kinderbeschermingsmaatregelen en jeugdreclassering. Indien dat nodig is treft de gemeente een individuele voorziening, die vaak betrekking zal hebben op meer gespecialiseerde zorg. Het is aan de gemeente om te bepalen welke hulp vrij toegankelijk is en welke hulp een individuele voorziening is. Als een gemeente heeft besloten dat een kind of zijn ouders een individuele voorziening nodig hebben, dan kunnen zij hier rechten aan ontlenen.

De 'Eerste evaluatie Jeugdwet', die op 30 januari 2018 is aangeboden aan de ministeries van VWS en JenV en aan de VNG, laat zien dat de beoogde transformatie naar een effectiever jeugdstelsel nog niet is gerealiseerd. Er worden geen aanbevelingen gedaan om de Jeugdwet te veranderen.

---

Beroepscode voor psychotherapeuten

Vanaf 1 mei 2018 geldt voor alle psychotherapeuten een nieuwe Beroepscode voor psychotherapeuten. De nieuwe beroepscode is een actualisatie van de code uit 2007 en wordt uitgegeven door de NVP

De beroepscode is een onmisbare leidraad voor het beroepsmatig handelen van iedere psychotherapeut. Onder beroepsmatig handelen wordt hier niet alleen verstaan het handelen in het kader van een professionele relatie in engere zin, maar elk optreden van de psychotherapeut in die hoedanigheid.

---

GGZ-richtlijnen, zorgstandaarden en generieke modules 

Om de kwaliteit van de gezondheidszorg te verbeteren, wordt meer en meer gewerkt volgens richtlijnen. In Nederland wordt sinds 1999 samengewerkt om te komen tot betere richtlijnen in de geestelijke gezondheidszorg (GGZ). Hierbij zijn vele beroepsgroepen betrokken én cliënten- en familieorganisaties.

De multidisciplinaire ggz-richtlijnen zijn geen wettelijke voorschriften. Het zijn zo veel mogelijk op bewijs gebaseerde inzichten en aanbevelingen voor zorgverleners, beleidsmakers en inhoudelijk adviseurs, om kwalitatief hoogwaardige zorg te verlenen en te waarborgen. De richtlijnen zijn geen standaard die in alle omstandigheden van toepassing verklaard kan worden..

Aangezien deze aanbevelingen hoofdzakelijk gebaseerd zijn op de 'gemiddelde patiënt', kunnen zorgverleners, als zij dat nodig achten, op basis van hun professionele deskundigheid en autonomie afwijken van de richtlijn. Afwijken van richtlijnen is, als de situatie van de patiënt dat vereist, zelfs noodzakelijk. Als zorgverleners van de richtlijn afwijken, is het noodzakelijk dat zij dit onderbouwen, ook tegenover de patiënt, en documenteren.

Autorisatie
Om een zo groot mogelijk draagvlak te verkrijgen voor de toepassing van de richtlijn in de praktijk worden de multidisciplinaire richtlijnen ter ‘geldig verklaring' voorgelegd aan de beroepsverenigingen, nadat het binnengekomen commentaar op de concepttekst is verwerkt.

De NVP heeft de volgende multidisciplinaire richtlijnen geautoriseerd:

• Aanpassingsstoornissen
  Aanpassingsstoornis (incl. overspanning en burn-out)
  Aanpassingsstoornis bij kanker

• ADHD
  ADHD

• Alcohol
  Problematisch alcoholgebruik en alcoholverslaving

• Angststoornissen
  Zorgstandaard angstklachten en angststoornissen

• Arbeid als medicijn
  Generieke module Arbeid als medicijn

• Autisme
  Zorgstandaard autisme

• Bijwerkingen
  Generieke module bijwerkingen

• Bipolaire stoornissen
  Generieke module bipolaire stoornissen

• Comorbiditeit
  Generieke module comorbiditeit

• Conversiestoornis
  Zorgstandaard conversiestoornis

• Corona
  GGZ en corona

• Daginvulling en participatie
  Generieke module daginvulling en participatie

• Depressieve stoornissen
  Zorgstandaard depressieve stoornissen

• Destigmatisering
  Generieke module Destigmatisering

• Dissociatieve stoornissen
  Zorgstandaard dissociatieve stoornissen

• Diversiteit
  Generieke module diversiteit

• Drugs 
  Richtlijn Drugs (niet opioïden) / Stoornissen in het gebruik van cannabis, cocaïne, amfetamine, ecstasy, GHB en benzodiazepines

• Dwang en drang
  Generieke module dwang en drang

• Eetstoornissen
  Zorgstandaard eetstoornissen

• eHealth
  Generieke module eHealth

• EPA (ernstige psychische stoornissen)
  Generieke module ernstige psychische aandoeningen

• KOP/KOV Zorg voor ouders met psychische en/of verslavingsproblematiek en hun (volwassen) kinderen
  Generieke module Zorg voor ouders met psychische en/of verslavingsproblematiek en hun (volwassen) kinderen (KOPP/KOV)

• Naasten
  Generieke module naasten

• Opiaatverslaving
  Zorgstandaard opiaatverslaving

• Ouderen met psychische aandoeningen
  Generieke module ouderen met psychische aandoeningen

• Parafiele en hyperseksuele stoornissen
  Zorgstandaard parafiele en hyperseksuele stoornissen

• Persoonlijkheidsstoornissen
  Zorgstandaard persoonlijkheidsstoornissen
  Richtlijn Persoonlijkheidsstoornissen 

• Psychische klachten in de huisartsenpraktijk
  Generieke module psychische klachten in de huisartsenpraktijk

• Psychische klachten in de kindertijd
  Generieke module psychische problemen in de kindertijd

• Psychische klachten en verstandelijke beperking
  Generieke module psychische stoornissen en verstandelijke beperking

• Psychose
  Zorgstandaard psychose

• Psychotherapie
  Generieke module psychotherapie

• Psychotrauma- en stressorgerelateerde stoornissen
  Zorgstandaard psychotrauma- en stressorgerelateerde stoornissen

• Samenwerkingsafspraken Jeugd (Landelijke samenwerkingsafspraken jeugd-GGZ)
  Generieke module landelijke samenwerkingsafspraken jeugd-GGZ

• Seksuele disfuncties 
  Zorgstandaard seksuele disfuncties 

• Sociale Psychiatrie
  Generieke module sociale psychiatrie

• Somatisch Onvoldoende verklaarde Lichamelijke Klachten (SOLK) en somatoforme stoornissen
  Richtlijn somatisch Onvoldoende verklaarde Lichamelijke Klachten (SOLK) en somatoforme stoornissen

• Stemmen horen
  Generieke module stemmen horen

• Suïcidaal gedrag
  Generieke module diagnostiek en behandeling van suïcidaal gedrag

• Vaktherapie
  Generieke module vaktherapie

• Vroege opsporing psychische klachten en aandoeningen in de volwassen bevolking
  Generieke module vroege opsporing psychische klachten

• Zelfmanagement
  Generieke module zelfmanagement

• Ziekenhuispsychiatrie
  Generieke module ziekenhuispsychiatrie

Alle GGZ-richtlijnen, zorgstandaarden en generieke modulen (inclusief standaarden die niet door de NVP zijn geautoriseerd) zijn te vinden op GGZ Standaarden

---

Overleg met en rapportage aan de huisarts

(Landelijke samenwerkingsafspraken tussen huisarts, generalistische basis ggz en gespecialiseerde ggz)

De huisarts al dan niet als rechtstreeks betrokken zorgverlener

• De geheimhoudingsplicht geldt niet ten opzichte van zorgverleners die rechtstreeks bij de uitvoering van de behandelingsovereenkomst betrokken zijn. Dit geldt ook voor vervangers van de psychotherapeut, bijvoorbeeld in het kader van een waarneemregeling. Huisartsen zijn rechtstreeks betrokken indien zij in het kader van de betreffende psychotherapeutische behandeling bijvoorbeeld medicijnen voorschrijven.

 

• In veel gevallen zijn huisartsen, ook als zij verwijzer zijn, niet rechtstreeks bij de psychotherapeutische behandeling betrokken. In dit geval is voor de ggz regelgeving van kracht over wanneer en over welke punten overleg met en rapportage aan de huisarts, op voorwaarde dat de cliënt (of wettelijke vertegenwoordigers) hiervoor toestemming geeft (geven).

Deze regelgeving (2016) is vastgelegd in het document Landelijke samenwerkingsafspraken tussen huisarts, generalistische basis GGZ en gespecialiseerde GGZ.
De rapportage betreft feitelijke informatie zoals contactgegevens regiebehandelaar, diagnose, behandeldoel, gekozen behandelmethode, frequentie behandelcontacten, herstel bereikt en/of nazorg gewenst.
De informatie dient te worden beperkt tot wat voor het doel van de informatieverstrekking noodzakelijk is (art. III.3.1.1 van Beroepscode voor psychotherapeuten).

---

Handreiking Inzage in medische dossiers door nabestaanden 

De KNMG heeft in samenspraak met de Patiëntenfederatie, de handreiking Inzage in medische dossiers door nabestaanden opgesteld. Deze uitgave gaat in op alle regels rondom het recht voor nabestaanden op inzage en afschrift van gegevens uit medische dossiers van overleden naasten. 

Op verzoek van de KNMG heeft de NVP gereageerd op de conceptversie van de Handreiking voor hulpverleners. De NVP is hiervoor benaderd omdat de handreiking van toepassing is voor alle hulpverleners onder de WGBO. De Patiëntenfederatie Nederland (PFN) heeft een aparte versie voor patiënten en nabestaanden gemaakt.  

• Handreiking voor hulpverleners
• Inzagerecht medisch dossier voor nabestaanden
• Inzage en afschrift in beeld, een stroomschema voor hulpverleners
• Inzage en afschrift in beeld, een stroomschema voor patienten en nabestaanden

Achtergrond

De wijzigingen per 1 januari 2020 in het recht op inzage en afschrift voor nabestaanden zijn grotendeels nieuw voor hulpverleners. Tegelijk hebben zij soms grote gevolgen voor de dagelijkse praktijk. Met deze handreiking maken de KNMG en de Patiëntenfederatie, op verzoek van het ministerie van VWS, duidelijk in welke situaties hulpverleners gegevens uit het medisch dossier van een overleden patiënt of cliënt aan nabestaanden en anderen mogen verstrekken.

De handreiking is op 19 januari 2021 door de minister van VWS aan de Tweede Kamer aangeboden.

• Zie ook: Kamerbrief over Handreiking inzagerecht nabestaanden medisch dossier | Kamerstuk | Rijksoverheid.nl

Hoofdregel en uitzonderingen
Alle informatie uit een medisch dossier van een patiënt valt onder het beroepsgeheim van een hulpverlener. Deze hoofdregel geldt ook na het overlijden van een patiënt. De wet bevat echter een aantal uitzonderingen op die hoofdregel. Die uitzonderingen worden in de handreikingen besproken. Het gaat om: 

• de toestemming die een patiënt bij leven heeft gegeven of juist geweigerd 
• inzagerecht na een incident 
• inzagerecht vanwege een zwaarwegend belang  
• inzagerecht voor ouders van kinderen die nog geen 16 jaar waren toen zij overleden  

Van toepassing op alle hulpverleners onder de WGBO

Hulpverleners op wie de WGBO van toepassing is, zijn onder andere psychotherapeuten en gz-psychologen, maar ook zorginstellingen, zoals ziekenhuizen (algemeen en psychiatrisch), verpleeghuizen en thuiszorgorganisaties.