Symposium Het geweten als last
Een streng of straffend geweten is regelmatig de oorzaak van chronische somberheid, losmakingsproblemen, lage zelfwaardering of perfectionisme. Bij sommige mensen functioneert het geweten namelijk als een innerlijke criticus die die ze belaagt met onrealistische gevoelens van schuld en schaamte.
Die gevoelens worden bijvoorbeeld zichtbaar als zij steeds opnieuw keuzes maken waarmee ze zichzelf lijken te straffen. Of als zij ervan overtuigd zijn niets waard te zijn en op zijn best een bescheiden plek op de achtergrond verdienen. Voor hen zijn eigen wensen en verlangens egoïstisch en dus verboden terrein. Maar het komt ook voor dat cliënten steeds liegen, terwijl dat in feite nooit in hun voordeel is. Hoe kun je dat zonder schuld of schaamte doen?
Getraumatiseerde cliënten kunnen zichzelf – en hun therapeut! – tot wanhoop drijven omdat ze de schuld aan het trauma hardnekkig bij zichzelf blijven leggen; alsof ze het trauma hebben verdiend. In de behandeling is het dan essentieel dit misplaatste daderschap te herkennen en te herleiden tot afweer van schaamte om de patiënt te bevrijden van zijn verinnerlijkte dader. In het verlengde hiervan ligt de psychodynamiek van morele nood, als hulpverleners niet in staat zijn of worden gesteld omdat te werken op een manier die hun zij zelf als moreel onjuist ervaren.
Onder voorzitterschap van prof. dr. Frans Schalkwijk staat op 15 maart 2024 centraal dat
- de ontwikkelingsgeschiedenis sterk bepalend is voor het volwassen geweten;
- schuld en schaamte geen negatieve emoties zijn en bij het leven horen;
- klachten kunnen oplossen als het geweten en zelfwaardering centraal staan;
- een mild, vloeibaar en welwillend geweten optimaal is.